این کتاب نیز در وهله اول همانند کتاب تدبر مکی از جنس تدبر بین سوره ای هست. بدین ترتیت از نظر علمی انتظار می رود که مخاطب علاوه بر آشنایی با موضوعات سوره‌های مسبحات، نقاط مشترک بین این سوره‌ها و تمایزها و شباهت ها را بداند.

علاوه بر این بتواند همانند این سوره ها، آسیب‌های اجتماعی را در عطف با موضوع توحید و اسماء الهی ببیند. به این نحو که بتواند در هر سوره آسیب محوری را تشخیص دهد، نحوه ظهور آن در اجتماع را ببیند، بفهمد بی توجهی به کدام اسم از اسماء الهی یا چه نقص در توحید سبب بروز آن شده است و با توجه به اسماء و سایر حقایق سوره، راهکار خروج از آن را بشناسد.

از نظر عملی هم چنین فردی با توان فوق در تشکیل جمع‌ها و بقای آنها موفق‌تر باشد، چراکه دستگاهی فکری برای تشخیص آسیب و درمان آن دارد.  

شما در سوره می گردید ۱۰ تا آسیب پیدا می کنید. هر آسیبی که پیدا کردید از آن به بعد، طبقه بندی کردن آسیب ها با کار واژه هست. یعنی بایستی در واژه، واژه شناسی کنید، ارتباط بین واژه ها را پیدا کنید، واژه ها را پیدا کردید دوباره به آیات مراجعه کنید و بر اساس آیات تشخیص بدهید کدام محوری تر هست. ممکن هست در سوره ای مثل سوره مبارکه بقره ۱۰ آسیب محوری داشته باشیم، مشکلی ندارد، لزومی ندارد حتما یک آسیب محوری پیدا کنید. بالاخص سوره های بلند. پس شما جدا جدا آسیب ها را پیدا می کنید، واژه شناسی می کنید، با واژه شناسی ارتباط می دهید، دوباره سوره را می خوانید اگر ارتباط داشت که آنها را با هم می بینید، اگر نداشت جدا می گیرید. لزومی ندارد حتما آسیب محوری روی یکی تمرکز پیدا کند.

اسم محوری هم همین طور هست بر اساس واژه تعیین می شود و ممکن هست یک سوره ای چند اسم داشته باشد لزومی ندارد حتما یک اسم داشته باشد. این تکلف هست که انسان بخواهد الزاما یک آسیب، یک اسم انتخاب کند. برای موضوع سوره، حتی بعضی ها قائل نیستند برای هر سوره ای بالاخص سوره های بلند یک موضوع اصلی داشته باشد ممکن هست چند موضوع اصلی داشته باشد. بالاخص در سوره های مدنی اینطوری هستند.

این خیلی سوال مهمی هست. اگر افراد وقتی سوره های مدنی را می خوانند دقت داشته باشند و به نیت فهم اسماء الحسنی بخوانند و کارکرد اسم را در رخدادها ببینند، بعد دو، سه سوره دیگر را هم خودشان به صورت آن چیزی که میل دارند از سوره های دیگر بالاخص سوره های مدنی کار کنند و ببینند آیا می توانند اسماء را ببینند، آسیب ها را ببینند؟ به طور طبیعی اسماء را در دل رخدادها می توانند کشف کنند و می توانند بفهمند که رخدادها چگونه می توانند اسماء خدا را نازل کنند. به نظرم تمرین می خواهد ولی شدنی هست.

بله، چراکه در کتاب تدبر مدنی تحلیل جریان‌های سوره بر اساس عناصر ساختار وجودی انسان است. البته مطالعه این کتاب در ترم مقدمات تدبر به عنوان کتاب جانبی مطرح است. همچنین در ترم گذشته یعنی کتاب تدبر مکی هم برای بازخوانی سوره‌ها از این ساختار استفاده شده است.

عاوه بر این از آنجایی که در این کتاب با تحلیل آسیب‌های اجتماعی جامعه دینی سروکار داریم، بهتر است مخاطب کتاب ساختار وجودی جامعه و تدبر در ساحت جامعه را هم مطالعه نماید. البته این کتاب به عنوان کتابهای جانبی تدبر مدنی می‌باشند. 

به قدری که بتوان انسان و جامعه را مولفه بندی شده دید و اجزای وجودی جامعه را بتوان در ارتباط با هم مشاهده کرد. به نحوی که رابطه خانواده و جامعه را بداند و بداند خانواده و رسول و مشارکت های اجتماعی از جامعه جدا نیست. اینها را یکپارچه ببنید . شما نمیتوانید نسبت به همسایه و شهر و … بی تفاوت باشید در ساختار جامعه میگوید که توجه به همه اینها مهم است ، شما نمیتوانید نسبت به عالم بی تفاوت باشید . خدا نمیپذیرد که بگویند که کشور و شهر ما خوب باشد بقیه هر چه شد، مرزهای جغرافیایی که ما چیده ایم برای خدا پذیرفته نیست، اینکه شکم من سیر و شکم بقیه گرسنه باشد را خدا نمیپذیرد ، بر اساس ساختارجامعه نمیپذیرد . این تلقی ها که در عرف هست که هر کس به کیش خودش، این تلقی ها قرآنی نیست ، ساختار قرآن این است که «کلکم راع و کلکم مسوول» .

چون به نظر می رسد که فرد وقتی بلد باشد باید خودش انجام دهد.

به دلیل اینکه مخاطب از هر دو روش می تواند استفاده کند .

بله ، مثلاً در سوره حدید که موضوع محوری آن انفاق است، باید به فرد بگویید که کسی که انفاق ندارد چه کار کنیم که مشکل انفاقش برطرف شود. موانع انفاق بر اساس اسماء چیست و چه نقصی دارد و چگونه باید رفع شود؟ اگر این نتواند نقطه‌زن حرکت کند ، چیزی دستگیرش نمیشود و به همین دلیل می‌گوییم که سوره ها حالت آسیب شناسی دارند .